بزرگنمايي:

عصر قم - تعزیه‌ای که برای نمایش درد و رنج خاندان امام حسین(ع) و بیان معارف عاشورا به وجود آمده بود، امروزه در برخی موارد با اجرای نادرست و گاها مضحک، به نمایشی سطح پایین بدل شده که با هدف اصلی خود، بسیار فاصله دارد.
  تعزیه خوانی، هنری محبوب، موفق و باسابقه در میان ایرانیان است، هنری که ترکیبی از نمایش و شعرخوانی است که اغلب پیرامون وقایع ماه محرم به ویژه روز عاشورا برگزار می‌شود اما منحصر به این برهه از تاریخ نبوده و گاها سایر اتفاقات زندگی امامان معصوم(ع) را نیز به اجرا درآورده و بستری جذاب و مردمی برای بیان حقایق تاریخی و عبرت گرفتن از آن برای مردم فراهم می‌کند، نکته منحصر به فرد این نمایش، اجرا توسط مردم و در محل اجتماعات مردمی است که امکان بهره‌بردن از این محصول فرهنگی جالب را برای همه‌ی اقشار مردم فراهم می‌کند و نیازی به رزرو بلیت در سالن‌های نمایش و پرداخت هزینه ندارد، این نمایش آیینی امروزه توسط سایر شیعیان جهان، از هند تا آفریقا برگزار می‌شود.
دربارۀ شکل‌گیری و پیشینه تعزیه‌خوانی نظرهای متفاوت و متناقضی داده شده است، نصرت‌الله باستان پیشینه و شکل‌گیری تعزیه‌خوانی را به زمان دیلمیان می‌رساند و در کتاب "شبیه‌خوانی و تعزیه‌خوانی" خود می‌گوید: "پس از دیلمیان تعزیه‌خوانی از رونق افتاد و در زمان صفویان دوباره برقرار شد، همچنین مدعی است که نسخه‌هایی از تعزیه که در زمان عضدالدوله دیلمی نوشته شده بود، در کتابخانه مادرید نگهداری می‌شود."
برخی منشا پیدایش و نخستین زمینه‌های شکل‌گیری این هنر منحصر به فرد ایرانی را به قبل از زمان ورود اسلام به ایران نسبت داده اند، مانند علی بلوکباشی که در کتاب خود با عنوان" فراز و فرود نمایش قدسیانۀ تعزیه" می‌نویسد: "همان‌گونه که یونانیان از نمایش آیینی نیایش و بزرگداشت دیونیوس یاباکوس، خدای تاکستان‌ها و باروری و شور و جذبه عارفانه، در ساختن نمایش‌های کلاسیک تراژدی و کمدی خود بهره بردند، ایرانیان شیعه نیز در پدید آوردن شبیه‌خوانی و نمایش واقعه‌های مذهبی و حدیث مصایب رهبران دینی به سنت نمایش‌های آیینی نیاکان خود چشم داشته، و از شیوۀ اجرای مناسک و آیین‌های کهن و پاره‌ای از عناصر اسطوره‌ای و حماسی سازندۀ نمایش‌های آیینی استفاده کرده‌اند."
برخی مانند حسین شیروانی در کتاب "تئاتر ایرانی"، تعزیه‌خوانی را دنباله سنت شاهنامه خوانی در جامعه ایران و متأثر از آن دانسته اند و گفتاه‌اند که نظم دراماتیک شاهنامه در دوره‌های بعد، جایش را به درام مذهبی داد و شبیه‌خوانی جای آن را گرفت. 
البته این هنر فاخر ایرانی در طول تاریخ مسیر یکنواختی را طی نکرده است و گاها مورد سودجویی برخی از افراد قرار گرفته است، احمد تاجبخش در کتاب خود با عنوان"تاریخ و تمدن فرهنگ ایران اسلامی در دوره قاجار" می‌نویسد: "بعضی‌ها تعزیه‌داری را وسیله تظاهر به اشرافیت و حفظ ظاهر و بدست‌‌ آوردن اعتبار اجتماعی و تحکیم و تقویت نفوذ مذهبی در میان عامه و خودنمایی قرار داده بودند و بعضی دیگر به قصد رقابت و هم چشمی با رقیبان و به نمایش گذاشتن ثروت و مکنت خود و نیز دسته‌ای دیگر به منظور سرگرمی به این کار دست می زدند."
علی اصغر شمیم نیز درکتاب" تاریخ تحولات دوره قاجاریه" در این‌باره می‌نویسد: "در دوره سلطنت ناصرالدین شاه، نمایش مذهبی یا شبیه خوانی نیز وسیله اظهار تجمل، شکوه و جلال سلطنتی گردید و نقارخانه دولتی نیز در کار نمایش وارد شد و در اواخر عهد ناصری تجمل و تفریح نمایش مذهبی بیش از جنبه عزاداری و سوگواری آن گردید، حتی قصه ها و داستان هایی مانند: داستان دره الصدف ، تعزیه امیرتیمور، تعزیه حضرت یوسف و عروسی دختر قریش، که هیچ ارتباطی با فاجعه کربلا نداشت در این هنر نمایشی وارد شد و بدین ترتیب ، نمایش مذهبی به صورت یک صنعت و هنر خاص در آمد."
اما باید توجه داشت که تعزیه خوانی امروزه از آسیب‎‌های ناشی از اعمال نظرهای نادرست و ورود افرادی که فن و دانش لازم را از جنبه‌های تاریخی، روایی و فن هنری لازم ندارد خود موجب به‌وجود آمدن صحنه‌های ناخوشایندی در سطح جامعه شده است، تعزیه‌ای که برای نمایش درد و رنج خاندان امام حسین(ع) و بیان معارف عاشورا در قالب خطابه‌ها و گفت‌وگوهای خود به وجود آمده بود، امروزه در برخی موارد به با اجرای نادرست و گاها مضحک، به نمایش سطح پایین بدل شده که با هدف اصلی خود، بسیار فاصله دارد.
مردمی و خودجوش بودن این هنر آیینی، در عین حال که مزایای خاصی هم‌چون امکان استفاده همه اقشار جامعه از آن را فراهم کرده است، موجب مشکلاتی هم‌چون فرآیند سخت نظارت بر حسن اجرای آن نیزشده است و رسیدگی به درستی یا نادرستی محتوای ارائه شده در نمایش را دشوار نموده است، در حال حاضر، اجرای تعزیه نیاز به مجوز رسمی ندارد و تعزیه خوانی صرفا به عنوان هنری در زیرمجموعه نمایش‌های آیینی قرار می‌گیرد در نتیجه هرکسی می‌تواند در سطح شهر به تعزیه خوانی بپردازد و مخیر به انتخاب منبع دلخواه خود برای روایت واقعه عاشورا است.
ورود افراد نابلد برای هنر تعزیه آسیب‌زا است
امیر زینلی، تعزیه‌خوان پیشکسوت استان قم در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا منطقه قم در این‌باره گفت: کلاس و آموزشگاه خاصی برای یادگیری تعزیه وجود ندارد، تمهیدات خاصی برای آموزش تعزیه فراهم نشده است و افراد اغلب به صورت سنتی این هنر را در نزد استاد ماهرتر از خود یاد می‌گیرند، ابتدا به صورت تقلیدی و با پذیرفتن نقش‌های کوچک تعزیه‌خوانی را آغاز کرده و پس از پیشرفت نسبی به سراغ نقش‌های بزرگ‌تر و ارائه خلاقیت‌های خود می‌روند.
وی ادامه داد: برخی افراد که فن هنری و شعائر مذهبی لازم برای تعزیه‌خوانی را دارا نبوده ولی در این مسیر ورود کرده‌اند، موجب ایجاد جلوه‌های ناپسندی در مراسم تعزیه‌خوانی می‌شوند که اصلا شایسته مجلس سیدالشهدا نیست، نظارتی بر روند کار تعزیه‌خوانان در سطح شهر وجود ندارد و در اغلب موارد هزینه‌های برگزاری تعزیه توسط اشخاص خصوصی تامین می‌شود، به‌طور کلی در کشور آن توجه لازم به هنر تعزیه‌خوانی وجود ندارد.
زینلی عنوان کرد: تعزیه مانند سایر سبک‌های نمایشی باید مورد حمایت ارگان‌ها و نهادها قرارگیرد، بسیاری از تعزیه‌خوانان استان قم به دلیل فراهم نبودن شرایط، برای اجرای تعزیه به سایر شهرستان‌ها می‌روند، که خود این مسئله موجب تداخل فرهنگی و سبکی است که موجب ازبین رفتن سبک‌های تعزیه‌خوانی خاص قم می‌شود، مردم علاقه‌ی زیادی به تعزیه‌خوانی داشته و همواره از طرف مردم درخواست اجرای این نمایش آیینی وجود داشته است، اما به دلیل عدم وجود شرایط مناسب، تعزیه متناسب با این تقاضا برگزار نمی‌شود.
وی ادامه داد: برخی افراد آهنگ‌های غربی، ترکیه‌ای واز این دست را در اجرای تعزیه دخالت می‌دهند و زیبنده چنین مجلسی نیست و باید مورد بررسی و نظارت مسئولین قرار گیرد، چرا که چنین موارد حسی معنوی و عاشورایی تعزیه را از بین برده و آن را از هدف اصلی خود دور می‌کند.
زینلی گفت: گاها سوگواره‌های تعزیه‌خوانی برگزار می‌شود تا در طی این مسابقات جلوه‌ای از تعزیه‌خوانی صحیح به نمایش گذاشته شود، اما این میزان کافی نیست، هر چند طی سال‌های گذشته چند کتاب در تشریح تعزیه نوشته شده است، اما تیراژ بسیار پایینی داشته و هنوز کتابی در جهت آموزش تعزیه‌خوانی و شیوه‌های آن وجود ندارد.
انتهای پیام