بزرگنمايي:

عصرقم- حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمدابراهیم شمس ناتری در ابتدای نشست علمی "مرگ ناشی از انتقال کرونا از منظر حقوق کیفری" به عنوان یکی از سلسله نشست‌های "چالش کرونا و زندگی مؤمنانه" که به همت دانشگاه پردیس فارابی و جهاد دانشگاهی قم برگزار شد، اظهار کرد: فوت انسان ناشی از عوامل طبیعی نظیر کهولت سن و بیماری و حوادثی از قبیل سیل و زلزله و طوفان و همچنین به خاطر موضوعاتی است که شخصی در آن نقش ویژه‌ای دارد.

وی افزود: شخص موضوع بحث در عرف شخصِ میت تعریف‌شده و با انجام اقدامات متعارف به خاک سپرده می‌شود و جریان زندگی دنیایی وی تمام می‌شود و بستگان وی به زندگی معمولی ادامه می‌دهند؛ ولی در دسته دوم فوت موضوع جنایی است و پرونده کیفری تشکیل می‌شود که شخص و اشخاصی به‌عنوان قاتل تحت تعقیب کیفری قرار می‌گیرند.

عضو هیئت‌علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران تصریح کرد: در زمینه کرونا این موضوع مطرح می‌شود که آیا خاطر واقعه طبیعی و معمولی است و یا به دلیل اینکه به خاطر ابتلا به ویروس کرونا از یک انسان به شخص دیگر قربانی چنین مرگی واقعه جنایی تلقی شده؛ در نتیجه هر مرگ ناشی از کرونا به دنبال متهم این واقعه جنایی افرادی را تحت تعقیب قرار دهیم و آیا چنین موضوعی امکان‌پذیر است.

شمس با بیان اینکه در قانون مجازات آمده است که اگر قاتل پیدا نشود دیه شخص متوفی از بیت‌المال پرداخت می‌شود، گفت: در زمینه کرونا این موضوع اثبات‌شده که ویروس کرونا از انسانی به انسان منتقل می‌شود و آیا می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت شخصی که سبب ابتلای شخص متوفی به کرونا شده وی را دستگیر و یا از وی دیه دریافت کنیم.

وی افزود: در پاسخ به سؤالات فوق ابتدا باید بررسی شود که آیا در موارد فوت شخص به خاطر کرونا می‌توان عنصر مادی جرم را یافت، تحقق جرم بستگی به این دارد که ارکان تشکیل‌دهنده جرم وجود دارند یا خیر، ارکان تشکیل‌دهنده جرم ماده‌قانونی است که برای جرم مجازات در نظر گرفته است و رفتار مجرمانه‌ای که جرم انگاری شده و عنصر روانی جرم است.

دانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهران تصریح کرد: بررسی دقیق عنصر مادی این قتل اجمالی است که فرض می‌کنیم در زمینه کرونا وجود دارد، عنصر مادی در این موضوع جایگاه ویژه‌ای دارد و باید به‌خوبی تبیین شود و باید مشخص شود مرگ ناشی از انتقال ویروس کرونا دارای عنصر مادی جرم قتل است و یا خیر و اگر اجزای عنصر مادی قتل اینجا کامل بود می‌توان گفت بله و در هر واقعه مرگ ناشی از ویروس کرونا جرم قتل محقق شده است و این جرم قتل می‌تواند عمدی و شبه عمد و یا خطا باشد.

شمس بیان کرد: یک شرط رکنی در اینجا داریم که عبارت است از رابطه علیت میان رفتار و نتیجه، رفتار عبارت است از هرگونه فعل یا ترک فعلی که به‌صورت ارادی از سوی شخص صادر شود که بنابراین در رفتار ابتدا باید فعل و ترک فعل وجود داشته باشد، ممکن است که شخص قصد کشتن کرده باشد و صرف کشتن نمی‌تواند رفتار را ایجاد کند و مادامی که به مرحله فعلیت نرسد عنصر مادی محقق نمی‌شود حتی اگر با خواست شخصی انسان دیگر کشته شود یعنی شخص دعا کرده باشد ولی نمی‌توان دعا را عنصر مادی جرم تلقی کرد.

وی افزود: برخی از رفتارها اصابتی است و اصابت می‌کند یعنی شخص چاقو را در سینه شخص دیگر وارد می‌کند این چاقو به شخص آسیب‌زده و سینه رامی شکافد، دومین موضوع در رفتار این است که باید ارادی باشد یعنی یک امر موردتوجه شخص باشد و شخص خواسته باشد آن عمل را انجام دهد و این اراده در اینجا غیر قصد است و اینکه با دستور مغز این فعل و ترک فعل صورت گرفته باشد.

دانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهران تصریح کرد: رفتار در قتل به دو صورت قابل تحقق است که در یک حالت شخص به‌تنهایی این اقدام را انجام می‌دهد مثل شخص مقتول را از بلندی پرتاب می‌کند و یا سر وی را درون آب قرار می‌دهد تا خفه شود ولی در حالت دیگر به‌تنهایی انجام نمی‌شود بلکه عاملی در آن نقش دارد.

شمس با تأکید بر اینکه باید رابطه استنادی میان رفتار و نتیجه وجود داشته باشد، ادامه داد: اگر خانم غذای مسمومی به همسرش بدهد و پس از آن همسر فوت کند در ظاهر خانم قاتل است ولی پزشکی قانونی می‌گوید که مرگ براثر سکته مغزی یا براثر سکته قلبی روی‌داده و ارتباطی با غذای مسموم نداشته و نتیجه می‌گیریم اگرچه خانم غذای مسموم داده ولی به خاطر سکته فوت‌ شده است.

وی افزود: در زمینه کرونا اقدامی که انجام می‌شود انتقال است و ویروس از شخصی به شخص دیگر منتقل می‌شود، نخستین موضوعی که از نظر کیفری بررسی می‌شود این است که آیا انتقال ویروس ارادی بوده و یا خیر که در اکثر مواردی که انتقال صورت گرفته به‌صورت ارادی نبوده است؛ یعنی شخصی که بیمار بوده و به ویروس کرونا مبتلا بوده در جمعی سرفه کرده است و سرفه امر ارادی نیست.

دانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهران تصریح کرد: موضوعی که در زمینه انتقال ویروس کرونا ایجاد می‌شود و شخص از دنیا می‌رود از امور محسوس نیست و نمی‌شود اثبات کرد چه کسی انتقال را انجام داده است و انتقال غیر قابل شناسایی است.

شمس گفت: فاصله زمانی قابل توجه میان انتقال و تاثیردر بیماری کرونا نیز وجود دارد که زمان نهفتگی دارد و بعدا آشکار می‌شود پس نمی‌توان متوجه شد بیمار از چه کسی این  بیماری را گرفته است.