بزرگنمايي:

عصر قم - پنجاه و پنجمین نشست از سلسله نشست‌های علمی فرهنگی چالش کرونا و زندگی مؤمنانه با موضوع " کرونا و بازگشت به میراث دعاهای طبی" به همت دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران و جهاد دانشگاهی واحد استان قم با حضور دکتر اسماعیل اثباتی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.
وی در ابتدای این نشست اظهار کرد: با توجه به اینکه اواخر سال گذشته مسئله عالم‌گیر کرونا اتفاق افتاد چالش‌ها و رویکردهای متفاوت و متضادی را ایجاد کرد و یکی از این گرایش‌ها گرایش به مذهب، دین و گرایش به آسمان بود و عده‌ای هم مخالف این گرایش بودند و شبهاتی را در مورد این بیماری و مسئله شر مطرح کردند.
اثباتی ادامه داد: یکی از مباحثی که همراه با کرونا مطرح شد بحث دعا و توسل بود که این گرایش در بین عموم مردم دیده می‌شد چون برای این بیماری درمان خاصی پیدا نشده و انسان‌ها با تمام ادعاها در برابر آن احساس عجز بیشتری کردند و بهانه‌ای شد تا دست‌های بسیاری به‌سوی آسمان دراز شود.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: بعضی از دعاها مأثور هستند و ائمه انشا و توصیه کردند در فضاهای مجازی این دعاها دیده می‌شد ازجمله صحیفه سجادیه که مقام معظم رهبری و بقیه علما بر قرائت آن در ایام بیماری کرونا تأکید کردند.
اثباتی با اشاره به کتاب صحیفه سجادیه، گفت: در کتاب صحیفه سجادیه دو دعا به‌طور خاص برای بیماری‌ها آمده دعای پانزدهم با عنوان دعاء عند المرض است که دعای امام هنگام بیماری را بیان می‌کند و دعای بیست و سوم دعای امام سجاد(ع) است که از خداوند طلب عافیت و سلامتی می‌کند.
وی بیان کرد: کتاب کافی شیخ کلینی مهم‌ترین کتاب حدیثی شیعیان و یکی از کتاب‌های متقدم است که در دوران غیبت صغری نوشته‌شده است و بر موضوعات متنوع اعتقادی، فقهی و اخلاقی اشتمال داشته است؛ در این کتاب بخشی به نام کتابُ الدعاء است که در روایتی در آن آمده دعا برای بیماری‌ها و درمان آن‌ها تأثیر دارد و سند روایت‌ها در آن نقل‌شده است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: 15 روایت در این کتاب سندهای خوبی دارند که 10 روایت آن از طریق محمد بن یحیی از احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی نقل کرده است که چهره برجسته یا در قم بوده و با سندهای خاص از ائمه نقل کردند؛ 5 روایت هم از علی بن ابراهیم قمی از پدرانشان نقل کردند.
اثباتی یادآور کرد: در این کتاب یک باب هم درباره حرزها و تعویض‌ها است که 14 روایت دارد، 13 روایت در حقیقت مثل روایت‌های باب قبلی هستند که امام دعاها را آموزش می‌دهد و طلب شفا بیماری کنید.
وی طب الائمه از عبدالله و حسین ابن بسطام را دیگر کتاب دعایی معرفی کرد و گفت: مصباح المتهجد شیخ طوسی مهم‌ترین کتاب دعایی متقدم شیعه است که ایشان در این کتاب به ادعیه طبی وجه نداشته و باب خاصی در این مورد ندارد.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: مکارم الاخلاق ابونصر حسن بن فضل طبرسی کتابی است که در باب یازدهم آن به آداب مریض و درمان او پرداخته و روایت‌های آن از دو منبع طب الائمه و مجموعه دعاهای جمع‌آوری شده توسط پدرم است.
اثباتی عنوان کرد: الدعوات راوندی دیگر کتابی است که در باب دوم به اهمیت دعا پرداخته و در فصل چهارم دعاهای مخصوصی برای بیماری‌های مشخصی مانند دعای سردرد، چشم‌درد و سایر بیماری‌ها بیان‌شده است.
وی ادامه داد: مُهَجُ الدّعَوات وَ مَنهَجُ العِبادات‏ ابن طاووس مربوط به امور طلسمات است و از تعویذها و دعاها بهره زیادی گرفته است، دعاهای مربوط به چهارده معصوم، دعاهای انبیاء و قنوت‌های ائمه را ذکر کرده است اما باب خاصی را به این مطلب موردنظر ما نپرداخته است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی اضافه کرد: «امان الاخطار سید بن طاووس» درباره ادعیه هنگام سفر است که در باب یازدهم گفته دعاهایی در مورد بیماری‌هایی که در سفر ممکن است انسان به آن مبتلا شود را در این باب بیان می‌کنم اما هیچ دعایی هم نیاورده تنها به کتاب برء الساعه اثر محمد بن ذکریا رازی را در این باب نقل می‌کند و سید بن طاووس هم تجربیات خودش را در درمان بیماری‌ها در همین باب می‌آورد.
اثباتی عنوان کرد: الادعیه و الختوم‌ اثر احمد بن محمد بن فهد حلی است که به بحث ما ارتباط داشته اما متأسفانه از بین رفته و اثری از آن باقی نمانده است.
وی بیان کرد: علامه مجلسی در بحارالانوار از جلد 90 یعنی صفحه 148 مباحث مربوط به دعا را آغاز می‌کند و از باب پنجاه و نهم تا نود و چهارم دعاهای مربوط به بیماری‌ها با 177 روایت شروع‌شده و برای هر بیماری باب خاصی اختصاص داده‌شده است؛ در این کتاب 68 روایت از کتاب طب الائمه و 69 روایت از مکارم الاخلاق نقل‌شده است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی اضافه کرد: مفتاح الجنان منسوب به شیخ اسدالله تهرانی حائری است و مؤلف آن دقیق مشخص نیست این کتاب قبل از مفاتیح‌الجنان بسیار مشهور و در بین مردم شایع بوده است؛ از صفحه 552 تا 565 در این کتاب در مورد بیماری‌ها دعاهای مربوط به آن مطلب آمده است.
اثباتی ادامه داد: به‌عنوان مثال دعاهایی در مفتاح الجنان و از قول کتاب ابن طاووس آمده که گفته باید بر پوست آهو نوشته شود و ظاهراً به زبان عربی هم نیستند باید به شکل‌ها یا عددهای خاصی نوشته شود و حتی برخی از این دعاها را منتسب به امام صادق(ع) می‌داند.
وی گفت: با توجه به اینکه کتاب مفتاح الجنان در بین مردم شایع شده بود از جانب علما درخواست می‌شود ه سروسامانی به این مسئله داده شود و همان‌طور شیخ عباس قمی در ابتدای مفاتیح‌الجنان گفته از او خواسته‌شده کتاب مفتاح الجنان را نگاه کند و موارد غیر مستند را کنار بگذارد؛ مواردی که در حاشیه مفاتیح‌الجنان نوشته‌شده عامه مردم تصور می‌کنند همان مفاتیح‌الجنان است اما این در حقیقت کتاب دیگری به نام باقیات‌الصالحات از شیخ عباس قمی است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی ابراز کرد: در کتاب باقیات‌الصالحات یک باب با عنوان دعاها و تعویذها آمده که همان ادعیه آلام و اسقام را بیان کرده است، 105 روایت و دعا در این بخش آمده و منابع واسطه و اصلی دارد که بنده در بررسی‌هایم دیدم که در منابع واسطه از مصباح کفعمی و بحارالانوار استفاده کرده است و منابع اصلی این روایت‌ها 40 روایت را از کتاب طب الائمه و 35 روایت را از مکارم الاخلاق نقل کرده است.
اثباتی بیان کرد: شیخ عباس قمی گام بلندی برداشتند و کتاب‌های ادعیه را از موارد غیر ادعیه ماند طلسم‌ها، طب سنتی، طب یونانی پاک‌سازی کردند، اما این جامه را اقناع نکرده و با قشری مواجه هستیم که در این کتاب هم اشکالاتی می‌بیند؛ مرحوم دوانی از قول یکی از روشنفکران به نام پیش از انقلاب در یکی از سخنرانی‌هایش به تمسخر گفته یعنی کرمی که در حال خوردن دندان شماست با خواندن دعاهای طبی مفاتیح‌الجنان بیرون می‌آید! در همین راستای اشکالات مردم بعد از مفاتیح‌الجنان کتاب‌هایی مانند «مفتاح الجنات فی الأدعیه و الزیارات تألیف سید محسن امین»، «المصباح المنیراثر آیت‌الله مشکینی» و مفاتیح نوین زیر نظر آیت‌الله مکارم شیرازی تألیف شده تا کتاب‌های دعا از روایت‌ها و دعاهایی که از سند خوب و متقن برخوردار نیستند پیراسته شود.
وی عنوان کرد: روایت‌های طبی از ائمه معصومین به دست ما رسیده که به دو دسته کلی تقسیم می‌شود دسته اول مانند دستورات طبی فواید خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها، اخلاق و آداب طبی و دسته دوم روایت‌هایی هستند که دعاها را گفته که هنگام بیماری خوانده شود به عنوان نمونه در کافی شیخ کلینی از امام صادق روایت شده که هنگام بیماری فرزندش فرمود: ای فرزندم بگو « اللّهم اشْفِنِی بِشِفَائِک وَ دَاوِنی بِدَوائِک وَ عَافِنِی بِعَافِیتِک مِنْ بَلائِک فَإِنِّی عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِک».
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: دعاها به دو دسته تقسیم می‌شوند برخی به صورت کلی اشاره می‌کنند بیماری داشتید این دعا را بخوانید، دسته دوم دعاهای خاص سر درد، دندان درد یا سایر دردهای مشخص هستند.
اثباتی با اشاره به اینکه بیشتر ادعیه‌ها در بحار الانوارو مفاتیح الجنان از دو کتاب طب الائمه و مکارم الاخلاق بهره گرفته است، گفت: در کتاب طب الائمه 375 روایت‌های متعدد طبی و برخی اعمال طبی مانند حجامت، فواید خوراکی‌ها، پیشگیری و درمان بیماری‌ها آمده است که یکی از مهم ترین منابع روایت‌های طبی به طور عام است.
انتهای پیام/‏