چاپ

عصر قم - چاپ و نشر کتاب در کشور ما، برخلاف کشورهای توسعه یافته و حتی در حال توسعه، وضع چندان مناسبی ندارد. سابقا و با چاپ آثاری همچون «داستان راستان» یا «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»، در حال ایجاد سنتی در زمینه داستان‌نویسی و ادبیات کودک بودیم که این جریان استمرار نیافت‌.
در حالیکه در بسیاری از کشورها فراتر از ضرورت های فرهنگی و تربیتی، توانسته‌اند بازار اقتصادی خوبی از چاپ کتاب کودک برای خود فراهم کنند و هه انتشاراتی‌های معتبر، یک بخش ویژه کتاب کودک دارند، در ایران اما غالبا ناشران کتاب کودک، مستقل از انتشاراتی‌های معتبر در زمینه‌های دیگر هستند.
در همین زمینه با نویسنده کتاب کودک؛ زینب علیزاده لوشابی گفت‌وگو کردیم. علیزاده متولد دهه شصت از شهر مشهد است و درحال حاضر ساکن قم است. وی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دارد و از سال 83 در زمینه داستان‌نویسی فعالیت می‌کند.
وی کارش‌ را با داستان بزرگسال شروع کرد و در سال 85 داستان «روی پل»ش در جایزه ادبی اصفهان برگزیده اول شد. از سال 90 به صورت تخصصی شروع به فعالیت در زمینه داستان کودک کرد.
از آثار او می‌توان مجموعه داستان‌های آدامسی‌ها، مجموعه داستان‌های گوگوری، قصه‌ یه قصه (برگزیده مسابقه خلق کتاب تصویری 1394)، توپولو (برگزیده نخست جشنواره ادبی حیات 1395 )، مجموعه بازنویسی قصه‌های پندآموز کهن (چهار جلد)، قصه‌های پندآموز مثنوی معنوی، قصه‌های پندآموز گلستان و بوستان و قصه‌های پندآموز جوامع الحکایات و قابوس‌نامه، اشاره کرد.
علیزاده در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص وضعیت چاپ و نشر کتاب کودک در ایران و این سوال که آیا وضعیت موجود، مطلوب است یا نه، گفت: خیر؛ در وضعیت خوبی نیستیم. ناشران به چاپ کتاب‌های ترجمه علاقه بیشتری دارند چون هزینه‌هایش برایشان به‌صرفه‌تر است.
وی افزود: نویسنده ایرانی وقتی به ناشر کاری برای چاپ ارائه می‌دهد ناشرها معمولاً ابتدا به اسم نویسنده نگاه می‌کنند و نه خود اثر. اگر آن نویسنده جایگاهی در ادبیات کودک باز کرده و شناخته شده باشد کاررا می‌پذیرند و چاپ می‌کنند حتی اگر آن اثر از لحاظ داستانی ضعیف باشد و در بیشتر مواقع فرصت کشف یک استعداد جدیدرا برای نویسندگان تازه‌نفس ایجاد نمی‌کنند و اولویت‌شان فروش آن کتاب به واسطه اسم نویسنده‌اش است نه کیفیت کار.
این فعال عرصه کتاب کودک در خصوص آسیب شناسی وضع موجود کتاب کودک، عنوان کرد: ناشرها به خاطر صرفه جویی در هزینه بیشتر سمت چاپ کتاب‌های ترجمه می‌روند و معمولاً در غربالگری و پیدا کردن کتاب‌هایی که همخوان با فرهنگ ما باشند کم کاری می‌کنند. به‌طوری که می‌بینیم کتاب‌هایی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان چاپ می‌شود که تناسبی با فرهنگ ایرانی‌ اسلامی ما ندارد.
وی ادامه داد: ناشرها اغلب به صنعت نشر و چاپ کتاب نگاهی مالی دارند و نه فرهنگی. از همین‌رو تا جایی که راه داشته باشد سعی می‌کنند به نویسنده حداقل حق التالیف‌ را بدهند. حتی اگر کتاب نویسنده کتاب خوب و پرتیراژی بشود. البته هستند ناشرانی که واقعاً دلسوزانه کار می‌کنند و نگاهشان فرهنگی است اما اکثراً نگاه مالی دارند.
علیزاده اظهار کرد: خود من با ناشری سه کتاب داشتم که یکی از آن‌ها شصت و چهار بار چاپ شد و دیگری پنجاه و دو بار. اما دریغ از اینکه ناشر حتی به نویسنده خبر چاپ مجدد کتاب‌هارا بدهد. حتی ناشر این حق را به خودش داده بود که کتاب‌هایم‌را به ناشران دیگر هم بفروشد و آن‌ها هم بدون اینکه از نو یسنده‌اش اجازه بگیرند یا حق‌التالیفی به نویسنده بپردازند، کتاب‌هارا چاپ کردند و وقتی هم که با اعتراض و شکایت پیش می‌روی نتیجه نمی‌گیری چون دادگاه‌های تخصصی در این زمینه وجود ندارد.
نویسنده «کشتی روی ابرهای سیاه» و «نقاشی سفید» در پاسخ به این پرسش که «چطور در روزگار جذابیت‌های تصویری مثل انیمیشن‌ها و همچنین بازی‌های کامپیوتری و سیطره شبکه‌های اجتماعی، کودکان‌ و نوجوانان رو به کتاب و کتاب‌خوانی علاقه‌مند کنیم»، بیان کرد: به نظر من در درجه اول کتاب‌خوانی هم مثل خیلی از رفتارهای دیگر، رفتاری است که آموخته می‌شود . کودک وقتی ببیند پدر و مادر خواهر و برادر یا اطرافیان کتاب می‌خوانند و کتاب در زندگی‌شان جای مشخصی دارد او هم به کتاب خوانی علاقه‌مند می‌شود.
وی اضافه کرد: کودک وقتی ببیند پدرومادر و اطرافیان وقت آزادشان را مدام در شبکه‌های اجتماعی یا پای تلویزیون می‌گذرانند الگوبرداری می‌کند. در درجه دوم در دسترس قرار دادن کتاب‌های خوب و مهیج برای بچه‌ها است. در زمانه‌ای که بچه‌ها در خیلی از موارد جلوتر از بزرگ‌ترهایشان هستند و مدام در معرض شبکه‌های اجتماعی و فیلم‌های سینمایی و بازی‌های کامپیوتری قرار دارند. به همین دلیل اگر خلاقیت نویسنده را محدود کنیم تا به خاطر مقابله با این عوامل، متن پاکیزه و اتوکشیده‌ای بنویسد که از زندگی عادی کودک و نوجوان فاصله دارد، مسلم است که آن‌ها جذب چنین کتاب‌ها یی نخواهند شد.
علیزاده در خصوص مقایسه وضعیت کتاب کودک در قبل و بعد از انقلاب اسلامی و همچنین علت عدم شکل‌گیری سنت ادبیات کودک در ایران پس از انقلاب، توضیح داد: نمی‌شود الان را با زمان قبل انقلاب مقایسه کرد. قبل انقلاب تلویزیون و فیلم‌های سینمایی و بازی‌های کامپیوتری و شبکه‌های اجتماعی یا نبود یا به وسعت امروز نبود. بنابراین بچه‌ها و همچنین بزرگ‌ترها شوروشوق بیشتری برای کتاب خواندن داشتند.
وی در ادامه گفت: از طرف دیگر همان‌طور که در پاسخ سوال‌های قبل عرض کردم؛ ناشران ایرانی بیشتر به کتاب‌های ترجمه رو می‌آورند و کتاب‌های مهیج و پرخواننده بومی خوب کم داریم. نویسنده هم از لحاظ شغلی و مالی تأمین نمی‌شود که بتواند تمام وقت و انرژی خودش را روی نوشتن کتاب‌های خوب بگذارد و دغدغه تأمین معاش که ذهن انسان‌را بسیار درگیر می‌کند، نداشته باشد.
گفتنی است رمان فانتزی نوجوان با عنوان «سنگزاد»، مجموعه آموزشی-داستانی «فصل‌ها»، قوی‌ترین رنگ(داستان کودک)، کدام خوب کدام بد(کتاب آموزشی خردسال)، بازنویسی مجموعه قصه‌های عامیانه برای کودکان و همچنین بازنویسی قصه‌های هزارویک شب برای کودکان از همین نویسنده، در دست چاپ است که به زودی به بازار کتاب کودک عرضه خواهند شد.
انتهای پیام