بزرگنمايي:

عصر قم - نقش و جایگاه حوزه‌های علمیه و عالمان دینی در سیاست و جامعه ایران هیچگاه کمرنگ نشده است. با اینکه بزرگان زیادی را همچون آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله کاشانی از دست داده‌ایم اما حوزه علمیه قم همیشه توانسته ظرفیت‌های جدیدی را به جامعه معرفی کند؛ عالمان و اندیشمندانی که نقش و تأثیر غیرقابل انکاری در سیاست و جامعه ایران داشته‌اند.
1. مرحوم آیت‌الله عبدالکریم حائری حوزه علمیه قم را تأسیس کردند و مرحوم آیت‌الله بروجردی نقش وافری در بازسازی آن داشتند و با اقدامات ایشان بود که حوزه تجدید حیات یافت. حضور ایشان در حوزه علمیه قم با آن نفوذی که در میان مردم ایران داشتند و با آن وجاهت و جاذبه علمی سبب می‌شد که از اکناف و اطراف، بزرگان و فضلا گرد هم آیند و حوزه علمیه قم دوباره احیا شود.
با اینکه آیت‌الله بروجردی فقیهی بودند که در محیط سنتی و مذهبی بزرگ شده بودند، ولی از عالمان روشنفکر، واقع‌بین و آینده‌نگر به شمار می‌آمدند. آیت‌الله بروجردی معتقد به یادگیری فنون جدید و یادگیری زبان بودند که این نشانه‌ روشن‌بینی ایشان نسبت به گسترش اسلام است. ایشان بر این باور بودند که اسلام نباید تنها محدود به شهر قم و در حوزه‌های علمیه شود بلکه اسلام باید در سراسر جهان تبلیغ شود و گسترش یابد. ایشان همچنین بر مسأله‌ تقریب بین مسلمانان تأکید جدی داشتند و مسلمانان را نهی می‌کردند از کارهایی که آنان را از وحدت باز می‌داشت.
2. در سال 1340 حضرت آیت‌الله العظمی بروجردی قدس‌الله نفس الزکیه و آیت‌الله کاشانی رضوان علیه فوت کردند. با هجرت این دو بزرگوار، جهان اسلام و تشیع در اندوه عمیق و تکان‌دهنده‌ای فرو رفت و مدتی کوتاه دچار سردرگمی شد؛ اما سیستم روحانیت شیعه به قدری غنی و دارای ظرفیت‌ است که همیشه شخصیت‌های عالِم و فاضلی هستند که جایگزین مراجع درگذشته و فقید شوند و این یک سنت قدیمی است.
اگر تأملی در تاریخ شیعه داشته باشیم خواهیم دید که به‌عنوان مثال در 60 سال پیش آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی، مرجع تقلید کل جهان تشیع بودند. وقتی که ایشان به رحمت ایزدی پیوستند، جایگزین ایشان آیت‌الله حسین بروجردی شدند؛ سپس آیت‌الله سید محسن حکیم، آیت‌الله سید محمود شاهرودی و آیت‌الله سید عبدالهادی شیرازی نیز در زمان مقتضی جایگزین این بزرگان شدند و به همین سبب با وجود اندوه عظیم مسلمانان به سبب از دست رفتن این بزرگان و مراجع، خلأ بزرگی در جهان اسلام و تشیع رخ نداد و این روال به یاری امام زمان(عج) و نظر ایشان الی یومنا هذا برقرار است. از این‌رو است که نقش و جایگاه حوزه‌های علمیه و عالمان دینی در سیاست و جامعه ایران هیچگاه کمرنگ نشده است. با اینکه بزرگان زیادی را همچون آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله کاشانی از دست داده‌ایم اما حوزه علمیه قم همیشه توانسته ظرفیت‌های جدیدی را به جامعه معرفی کند؛ عالمان و اندیشمندانی که نقش و تأثیر غیرقابل انکاری در سیاست و جامعه ایران داشته‌اند.
3. حوزه علمیه قم، که مرکز علمی ایران و علمای شیعه است، در شکل‌گیری مبارزات علیه استبداد و استعمار همواره زمینه‌ساز تحولات بزرگ در تاریخ ایران بوده است و روشن است که حوزه علمیه قم تأثیرات فراوانی بر سیاست‌های عمومی جمهوری اسلامی ایران دارد و همچنین وجود افرادی که در حوزه علمیه نجف اشرف و مشهد هستند، مانند حوزه علمیه قم بر سیاست‌های ایران و جهان تأثیرگذارند و مقابل هر انحراف و خلاف و اعوجاجی می‌ایستند؛ چرا که از امام خمینی(ره) الگو گرفته‌اند.
بر اساس مستندات تاریخی از زمانی که امام خمینی(ره) که انسانی جرأت‌مند، با تقوا و چهره‌ای جامع‌الابعاد و شخصیتی جامع‌الاطراف بودند، مرجعیت شیعه را عهده‌دار شدند، از آنجا که در شجاعت، علم، هوش، اراده و قاطعیت یگانه دوران خویش بودند و از سوی دیگر در علوم فلسفه، فقه، اصول، روایات و عرفان تسلط فراوان داشتند، توانستند حوزه‌ها را حفظ کنند و از این رهگذر در تصمیمات ارزشمند خود که به پشتوانه رحمت الهی اخذ می‌کردند، مصمم و راسخ و ثابت قدم باشند. ایشان در پناه تأییدات الهی و توفیقی که حاصل درایت و ایمانشان بود، توانستند جامعه را به یک رویکرد انقلابی هدایت کنند و تأثیرات عمیق و ماندگاری نه تنها در پیروزی انقلاب در ایران به‌وجود آورند، بلکه در عراق و در مقابل سران بعثی بایستند و در نهایت مجموعه تصمیمات مهم ایشان بود که تأثیرات بزرگی در عظمت حوزه‌های علمیه قم، مشهد، کربلا و نجف اشرف گذاشت و سبب عظمت هرچه تمام‌تر اسلام و عظمت تشیع شد. امروزه شاهد آن هستیم که این عظمت سایه بر تمام جهان انداخته است و اسلام، حیثیتی والا در جهان دارد.
من 12 سال شاگردی امام خمینی(ره) را کردم و کسانی که شاگردی ایشان و بزرگانی چون آیات عظام حسین بروجردی، سید محسن حکیم، سید محمود شاهرودی و موسوی بجنوردی را کردند، امروز در دنیا سران حوزه‌های علمیه و سکاندار فرهنگ اهل‌بیت(ع) در جهان هستند و منشأ تأثیرگذاری و سرچشمه گشایش درهای خیر و رحمت الهی بر جهان و جهانیان شده‌اند و در برابر هر ستم و ستمگری می‌ایستند و گام‌های بلندی در عرصه گسترش دین اسلام و مذهب تشیع در ایران و جهان برداشته‌اند و در پرتو رحمت لایزال پروردگار متعال و تأییدات امام زمان(عج) به توفیقات بسیاری نیز در این عرصه رسیده‌اند.
اینها همه گواهی بر تأثیرگذاری حوزه علمیه قم بر سیاست ایران و حتی جهان اسلام است که تحلیلگران اجتماعی، جامعه‌شناسان و عالمان علم سیاست هم بر این امر متفق‌القول‌اند. به این اعتبار، نمی‌توان منکر تأثیر حوزه علمیه قم، به‌عنوان یک مرکز علمی و دینی، بر روند سیاسی و اجتماعی ایران شد. از همین رو است که همواره محل توجه و مرجع مشورت کارگزاران و سیاستمداران ایران هم بوده است.